μετάφραση από τα ιταλικά: Fabrizio de Andrè - Khorakhanè (Α forza di essere vento)

Στον τελευταίο του δίσκο "Anime Salve", o Fabrizio de Andrè μίλησε για τη μοναξιά. Μια μοναξιά -μοναχικότητα καλύτερα- που βιώνουν όσοι επιλέγουν να "ταξιδεύουν προς μία κατεύθυνση επίμονη και αντίθετη", αντίθετη προς αυτό που η πλειονότητα επιβάλλει. Η μοναχικότητα εδώ είναι πλήρως συνειδητή, είναι επιλογή αποξένωσης από το κοινωνικά "ορθό" εφόσον αυτό δεν τους εκφράζει. Μόνο στην απομόνωση θα καταφέρουν να συνειδητοποιήσουν, να διαμορφώσουν και να εκφράσουν εντέλει το δικό τους σύστημα αξιών, το δικό τους πιστεύω.

Μιλάει όμως και για τη μοναξιά που πηγάζει από την περιθωριοποίηση. Αυτό που υφίστανται όσοι δεν ανταποκρίνονται σε αυτό που η κοινωνία ορίζει ως "κανονικό", λόγω κάποιων έμφυτων χαρακτηριστικών. Έτσι, μια Princesa, που στεγάζει την θηλυκή της ψυχοσύνθεση και αυτοαντίληψη σε ένα αντρικό σώμα, θα αντιμετωπίσει την κοινωνική κατάκριση και την απομόνωση μέχρι το σημείο της ακραίας επίθεσης, της δολοφονίας.

Την ίδια κοινωνική απομόνωση υφίστανται και οι πρωταγωνιστές του τραγουδιού "Khorakhanè" (=οι αναγνώστες του Κορανίου) , τα μέλη, δηλαδή, μιας πολυπληθούς φυλής μουσουλμάνων Ρομά που μετακινήθηκε προς την Ιταλία κατά την περίοδο 1991-1993 στην κορύφωση του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, με ρίζες από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, ιδίως από την περιοχή του Κοσσυφοπεδίου . Ήδη από τον υπότιτλο του τραγουδιού "A forza di essere vento" (=Η δύναμη του να είσαι άνεμος) θέτει το βασικότερο ίσως χαρακτηριστικό των Ρομά, το γεγονός πως πρόκειται για νομαδικό λαό με το σύνδρομο της "δρομομανίας", όπως ο De Andrè λέει, της συνεχούς μετακίνησης και της άρνησης μόνιμης εγκατάστασης σε έναν τόπο. Πρόκειται για έναν λαό που δεν συγκροτεί ποτέ αυτό που σήμερα ονομάζουμε οργανωμένο κράτος. Οι Ρομά μετακινούνται συνεχώς, ταξιδεύουν χωρίς ποτέ να στεριώνουν σ' ένα σπίτι, ακριβώς σαν τον άνεμο. Η εγκατάστασή τους στα εδάφη των χωρών τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να συγκριθεί με το μακραίωνο ταξίδι τους που έχει διαρκέσει πάνω από 2000 χρόνια, καθώς μαρτυρούνται ήδη από τον Ηρόδοτο ως νομαδικός λαός. Το ταξίδι τους δεν αποβλέπει σε καμιά Ιθάκη, δεν έχει σκοπό, δεν έχει προορισμό, ούτε καν τέλος. "Ταξιδεύουν για την ίδια την ουσία του ταξιδιού" κουβαλώντας μαζί τους όχι χρήματα, αλλά πολύτιμα αντικείμενα, "ένα διαμάντι κρυμμένο στο ψωμί". Γι’ αυτό άλλωστε, όποια κλοπή διαπράττουν αφορά τον χρυσό ή οποιοδήποτε άλλο, πολύτιμο ἠ μη, μέταλλο, καθώς η πώληση και η επεξεργασία μετάλλων αποτελεί το συνηθέστερο επάγγελμα των Ρομά. Σπάνια θα κλέψουν χρήματα, εφόσον στον πολιτισμό τους αντιμετωπίζονται ως πηγή κακού. Ο ίδιος ο Fabrizio παραδέχεται, χωρίς βέβαια να το επικροτεί, πως η κλοπή είναι μεν συνήθης πρακτική του λαού, αλλά ποτέ δεν έχουν διαπράξει κλοπή μέσω του τραπεζικού συστήματος, υπαινισσόμενος τους εμπλεκόμενους σε μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα που ως επί το πλείστον ανήκουν στην παγκόσμια πολιτική και οικονομική ελίτ.

Πρόκειται για έναν λαό χωρίς συγκεκριμένη θρησκεία, που δεν διστάζει να πάρει στοιχεία από τον πολιτισμό της χώρας την οποία διαβαίνει, και του οποίου τα παιδιά "φέρουν το όνομα όλων των βαπτισμένων και το κάθε όνομα είναι σφραγίδα από μία άδεια εισόδου". Οι Ρομά διασώζουν την αρχέγονη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο του οποίου "το βιβλίο μπορούν να διαβάσουν ενώ οι λέξεις ιριδίζουν" στο χαρτί, εφόσον δεν υπάρχει στη σκέψη τους η συμβατική άποψη για την παιδεία και την εκπαίδευση, με πρώτο βήμα την ανάγνωση και τη γραφή. Διαβάζουν, όμως, μέσα από μονοπάτια της παλάμης τα μυστικά του ριζικού, το βέβαιο μέλλον. Αντίθετα η έννοια του ιστορικού παρελθόντος, της μνήμης δεν υφίσταται για τους Ρομά, ο άνεμος που τους συνοδεύει τη διασπά και τη διασπείρει, και όπως ο Fabrizio λέει, δεν θα τους ακούσεις να μιλούν για τη μαζική εξόντωσή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου τουλάχιστον μισό εκατομμύριο άνθρωποι αφανίστηκαν, ή την καταδίωξη και τον εκτοπισμό τους κατά τον πόλεμο στην Γικουγκοσλαβία. Φυσικά ούτε τα οργανωμένα δυτικά κράτη θα μιλήσουν για αυτούς καθώς η Ιστορία γράφεται για να υπηρετήσει αυτούς που τη γράφουν και αποκλείει από τις σελίδες της αλλά και από το οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό παρόν τους λαούς που επιλέγοντας το ταξίδι κουβαλούν στην πλάτη τους μόνο πολιτισμό, όχι συγκεκριμένη εδαφική έκταση, και σίγουρα ποτέ όπλα, ούτε τη θέληση να υποτάξουν. Γι' αυτό και "είναι ο μοναδικός λαός που αξίζει το Νόμπελ Ειρήνης". Γι' αυτό πριν ο τραγουδοποιός δώσει τον λόγο στους ίδιους, διακηρύσσει πως κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κρίνει τα παιδιά του ανέμου, ούτε για τις μικρές νυφούλες, ούτε για την επαιτεία μέσω της οποίας διεκδικούν την επιβίωσή τους, ούτε για την άγνωστη στον πολιτισμό της δύσης επιθυμία και ανάγκη του ταξιδιού χωρίς προορισμό. Τον τελευταίο λόγο θα τον δώσει στον Ρομά ποιητή Giorgio Bezzecchi που θα ονειρευτεί ένα καινούργιο ταξίδι μέσα από τη θάλασσα και τη φωτιά, που θα τον κάνει να αναζητήσει το πραγματικό του σπίτι, τον άνεμο, και να πετάξει μαζί με τα υπόλοιπα πουλιά, ελεύθερος στα χέρια του ανέμου.

Η ίδια ελευθερία που οι Ρομά ακολουθούν με το ταξίδι τους, αγγίζει και τους πρωταγωνιστές των υπόλοιπων τραγουδιών του δίσκου: την Princesa, την ερωτευμένη μεχρι σημείου τρέλας Dolcenera, αυτόν που πεισματικά ταξιδεύει προς την αντίθετη κατεύθυνση, το λευκό περιστέρι που πέταξε από το παράθυρο, τη Νίνα που πέταξε μασώντας μέλι και κερί, όλες τις ταραγμένες ψυχές που είναι πλέον ασφαλείς. Πώς; Απαρνούμενες κάτι που δεν τις εκφράζει και καταφεύγοντας στην απομόνωση, διαφυλάσσουν τη μοναδικότητά τους, "το δικαίωμα", όπως το λέει, "να ομοιάζουν με τον εαυτό τους". Και η προάσπιση της μοναδικότητας είναι ο μοναδικός δρόμος προς την ελευθερία.

-----------------------

Khorakhanè (Α forza di essere vento)

Khorakhanè (Η δύναμη του να είσαι άνεμος)  

Il cuore rallenta la testa cammina
In quel pozzo di piscio e cemento
A quel campo strappato dal vento
A forza di essere vento

Η καρδιά αγκομαχά και ο νους ταξιδεύει

μέσα σ' αυτό το πηγάδι από κάτουρο και τσιμέντο

μέσα σ' αυτόν τον καταυλισμό, τον ξεσκισμένο από τον άνεμο

που αναγκαστικά γίνεται άνεμος

Porto il nome di tutti i battesimi
Ogni nome il sigillo di un lasciapassare
Per un guado una terra una nuvola un canto
Un diamante nascosto nel pane

Φέρω το όνομα όλων των βαφτισμένων

κάθε όνομα (είναι) μια σφραγίδα από μια άδεια εισόδου

για ένα πέρασμα, μια χώρα, ένα σύννεφο, ένα τραγούδι,

ένα διαμάντι κρυμμένο μέσα στο ψωμί

Per un solo dolcissimo umore del sangue
Per la stessa ragione del viaggio viaggiare
Il cuore rallenta e la testa cammina
In un buio di giostre in disuso

Για μία και μόνη γλυκύτατη αίσθηση μες στο αίμα

Για την ίδια την ουσία του ταξιδιού, να ταξιδεύεις

Η καρδιά αγκομαχά και ο νους ταξιδεύει

γύρω από ένα σκοτεινό, παρατημένο γύρω-γύρω-όλοι

Qualche rom si è fermato italiano
Come un rame a imbrunire su un muro
Saper leggere il libro del mondo
Con parole cangianti e nessuna scrittura

Μερικοί Ρομά κατέληξαν ως Ιταλοί

σαν τον χαλκό που σκουριάζει στο τοίχο

Να ξέρεις να διαβάζεις το βιβλίο του κόσμου

χωρίς καθόλου γραφή, με τις λέξεις να τρεμοπαίζουν

Nei sentieri costretti in un palmo di mano
I segreti che fanno paura
Finché un uomo ti incontra e non si riconosce
E ogni terra si accende e si arrende la pace

ανάμεσα στα στενά μονοπάτια της παλάμης ενός χεριού

τα μυστικά που προκαλούν τρόμο

μέχρι ενας άνθρωπος να σε συναντήσει και να μην μπορεί να αναγνωρίσει πια τον εαυτό του

και η κάθε χώρα να παίρνει φωτιά και να παραδίδεται η ειρήνη.

I figli cadevano dal calendario
Yugoslavia Polonia Ungheria
I soldati prendevano tutti
E tutti buttavano via

Τα παιδιά έπεφταν από το καλεντάρι

Γιουγκοσλαβία, Πολωνία, Ουγγαρία

οι στρατιώτες τούς μάζευαν όλους

και τους πετούσαν όλους μακριά

E poi Mirka a San Giorgio di maggio
Tra le fiamme dei fiori a ridere a bere
E un sollievo di lacrime a invadere gli occhi
E dagli occhi cadere

Και μετά η Μίρκα τον Μάιο, του Αγίου Γεωργίου

ανάμεσα στα φλογισμένα λουλούδια, να πίνει και να γελάει

και μια ανακούφιση με τη μορφή δακρύων να πλημμυρίζει τα μάτια

κι απ'τα μάτια να κυλά

Ora alzatevi spose bambine
Che è venuto il tempo di andare
Con le vene celesti dei polsi
Anche oggi si va a caritare

Σηκωθείτε τώρα μικρές νυφούλες,

γιατί ήρθε η ώρα να φύγετε

με τις γαλάζιες φλέβες στους καρπούς σας

ακόμα και σήμερα πρέπει να ζητιανέψετε

E se questo vuol dire rubare

Questo filo di pane tra miseria e sfortuna
Allo specchio di questa kampina
Ai miei occhi limpidi come un addio

Κι αν αυτό κάποιοι το ονομάζουν "κλοπή"

αυτό το λιγοστό ψωμί, κάτι μεταξύ μιζέριας και τύχης

μέσα στον καθρέφτη αυτού του τσαντιριού

μέσα στα υγρά μάτια μου, σαν ένα "αντίο"

Lo può dire soltanto chi sa di raccogliere in bocca

Il punto di vista di Dio

έχει το δικαίωμα να το ονομάσει έτσι

μόνο όποιος στο στόμα του κατέχει την άποψη του θεού.

Cvava sero po tute

I kerava
Jek sano ot mori
I taha jek jak kon kasta

«Θ' ακουμπήσω το κεφάλι στον ώμο σου

ένα θαλασσινό όνειρο απόψε να δω

κι αύριο μια φωτιά με ξύλα

μεχρι που ο γαλανός αέρας

να γίνει το σπίτι μου».

Vasu ti baro nebo

Avi ker
Kon ovla so mutavia
Kon ovla

Ovla kon ascovi
Me gava palan ladi
Me gava
Palan bura ot croiuti

«Kαι ποιος θα το διηγηθεί

ποιος θα είναι;

Θα είναι όποιος μείνει πίσω

εγώ θ’ ακολουθήσω αυτήν την αποδημία

θ' ακολουθήσω

αυτά τα φτερωτά κύματα».

-Ελίσια

Μαμπέτι, τεύχος 10

Δυστυχώς, λόγω των εξελίξεων με τον κορονοϊό, το δέκατο τεύχος απ' το Μαμπέτι δεν γινόταν ούτε να εκτυπωθεί, ούτε να υπάρχει στους χώρους που είναι συνήθως. Αν και ο ίδιος ο λόγος για τον οποίο φτιάχτηκε εξαρχής το Μαμπέτι, είναι η έντυπη μορφή και η πιο άμεση επαφή, γι' αυτό και μόνο το τεύχος αποφασίσαμε να ανέβει διαδικτυακά, ως μια ελάχιστη συνεισφορά σε όλους και όλες που ασφυκτιούν κλεισμένοι στα σπίτια τους.

Καλή ανάγνωση!